Leert goede schrijvers de laatste 20%

Goed interviewen, hoe doe je dat? (en waarom je die vragenlijst mag weggooien)

4 Min leestijd
44 comments
Bijgewerkt op 29 jul 23
hoe hou je een goed interview?

Interviewen?
’s Heel makkelijk.

Het gaat maar om één ding.

Nee, niet om de vragen op je lijstje.
Nee, ook niet om de interviewstructuur.
Nee, niet om de opnameapparatuur.

Het is veel simpeler. Het gaat om luisteren.

Duh, zeg jij

Ja, duh. Maar doe het maar eens.

We zijn allemaal zo razend vol van onszelf dat luisteren een kunst is.

Geloof mij: pas zodra iemand van wie je zielsveel houdt er niet meer is, realiseer je je hoeveel je niet gevraagd hebt. Hoe slecht je hebt geluisterd. Hoe oppervlakkig je aandacht was. Hoeveel beter het had gekund.

Mocht je toevallig die ervaring hebben: gebruik hem.

Een goed interview is een moment van ongewoon goed contact

Zonder nou meteen sentimenteel te worden: het is een kans om jezelf te trainen. Niet alleen in interview-vaardigheid. Maar in aandacht geven, in concentratie en in optimaal communiceren.

Het is een kans om het eindelijk goed te doen. En íedereen kan het. Zelfs impulsieve mensen als ik, die uit ongeduld door anderen heen praten, kunnen interviewen. En verlegen mensen. En mensen zonder ervaring.

Want een interview is niks méér, maar ook niks minder, dan een geconcentreerd gesprek. Je luistert. En dan stel je een vraag waaruit blijkt dat je geluisterd hebt.

Waarom?

Draai het om.

Wat gebeurt er als je niet luistert? Als je vraag op vraag stelt die laat merken dat je niet begrijpt waar de ander heen wil? Hoe voelt diegene zich dan?

Precies.

Ik doe het even voor. Evelien de Jong van Wilikeenkind.nl was zo aardig om proefkonijn te spelen.

Interview met een vragenlijst (2 min.)

Hoe voelt zo’n interview? (1 min.)

Interview met alleen luisteren (2 min.)

Hoe voelt zo’n interview? (1 min.)

Conclusie: een interview zonder echt contact is een droevig ding

En helemáál als dat interview daarna ook nog verschijnt in een krant, op een website, op televisie: de interviewer claimt onafhankelijkheid en heeft het publicatiemonopolie. Ik heb het proces van beide kanten meegemaakt: als geïnterviewde sta je machteloos.

Hoewel deze post bedoeld is voor mensen die gáán interviewen, geef ik tussendoor ook graag even advies aan mensen die een interview gaan géven:

Advies voor interviewees:

Maak glasharde afspraken. Vraag inzage én het recht op aanpassingen vóór publicatie. Hou de interviewer er aan. Natuurlijk ga je geen punten en komma’s veranderen. Maar als de interviewer niet goed begrepen heeft wat je vertelde, kun je het alsnog verduidelijken.

Weet je van tevoren dat je niet kunt afdwingen dat de interviewer zich aan de afspraken houdt? Denk dan drie keer na voor je ja zegt. De meeste interviewers luisteren slecht.

Kom je op televisie? Op de radio? Daar heb je weinig in te brengen. Als je ook maar enigszins twijfelt aan je zelfvertrouwen en je spreekvaardigheid op cruciale momenten: zeg nee. Of volg een mediatraining tegen paniek.

Terug naar interviewen met- of zonder vragenlijst.

Hoef je je dan helemaal niet voor te bereiden voor een interview?

Soms wel, soms niet.

Ik geef nog een voorbeeld uit mijn eigen archief.

In 2013 was ik op de social media conferentie Sobcon, waar ik Sonia Simone mocht interviewen. De Copyblogger-copywriter met de elegante stijl.

Ik had geen idee waar we precies over zouden praten. Maar ik las het blog al jaren en ik luisterde naar haar lezing op Sobcon. Het gesprek, over de staat van de blogwereld in 2013,  ging vanzelf. Een fragment:

Stukje interview met Sonia Simone  van Copyblogger (1 min.)

Het héle interview met Simone staat hier.

Goed luisteren, geen vragenlijst. Nog meer?

De belangrijkste beginnersfout is: geen leiding nemen.

In een interview ben jij de baas. Een goede interviewer is vriendelijk, open, onderzoekend en luisterend. Maar hij is wel de baas.

Jij bent degene die er voor zorgt dat de informatie die je zoekt, ook boven tafel komt.

Maar informatie geven en krijgen is óók een onderhandelingssituatie. Beide partijen moeten het eens zijn over het doel en de middelen. Leg het doel aan het begin van het gesprek nog eens goed uit.

Tenslotte – net als bij schrijven: het draait niet om jou

Het draait om de geïnterviewde en om diens informatie.

Duh, zeg jij.

Ja, duh.

Maar doe het maar eens.

Plaatje van een blad. Einde van de post.
• Meer lezen over interviewen? Hoe maak je een fatsoenlijk video-interview? (En: de audio-ontdekking van de eeuw)

|

tips voor beter bloggen

(Zet je VPN uit als de knop niet werkt).

Over Kitty Kilian

Kitty Kilian

Schreef voor NRC, gaf les aan vakopleidingen Journalistiek. Sinds 2011 docent copywriting | De Blogacademie. Delicate as a hand grenade.

Cursussen:
Blogbasics (beginners)
Blogpro (professionals)
Karakter & Dialoog (fictie)
Little Black Dress (strakke huisstijl)

Zie alle posts

44 comments

  • haha, je hebt wel echt je best gedaan om niet geïnteresseerd te zijn in het eerste interview! Mooi om het effect te zien.

    Overigens heb ik altijd een vragenlijstje, maar ik kijk er tijdens het interview zelden op. Het helpt mij om focus aan te brengen in het interview, inderdaad om zelf die leiding te houden. Hooguit gebruik ik het om even op om te kijken: ben ik iets fundamenteels vergeten te vragen? Iets wat later bijvoorbeeld wel in mijn artikel moet komen (als ik het interview uitwerk voor een artikel).

    Met video-interviews ben ik net begonnen en dan merk ik dat het goed werkt om eerst zo’n intro te schrijven en uit te spreken. Zoals jij dat in je 2e interview hebt gedaan. Dat geeft ook heel direct richting aan het interview en degene die je interviewt voelt zich dan gelijk begrepen en gewaardeerd. Ik kan dat niet zo ter plekke verzinnen dus schrijf ik het wel vooraf voor mezelf uit.

    Antwoorden

    • Ja, ik merk dat ik dat ook standaard doe, een hele korte intro in de eerste vraag. Om de reden die jij noemt.

      In de eerste video probeerde ik een heel lijstje af te werken, vooraf verzonnen vragen die in de loop van zo’n gesprek meestal nergens meer op blijken te slaan. Who cares hoe lang ze al bezig is, bijvoorbeeld, het gaat er om of ze effect heeft.

      Het monteren van video’s is dan weer een heel ander verhaal. En de camera enz enz. De kwaliteit van dit filmpje is slecht, te lage resolutie: ik heb me nooit echt verdiept in de best mogelijke beeldkwaliteit bij online interviews. Moet ik toch eens doen. Gebruik jij een camera of ook de webcam?

      Antwoorden

      • Ja, het monteren van de video is weer een verhaal apart. Zou ik het liefst uitbesteden…

        Ik gebruik nu de webcam die ik los op mijn computer heb. Niet heel handig omdat ik dan eigenlijk omhoog moet kijken om in de camera te kijken. Bovendien is de kwaliteit van het beeld beroerd, terwijl ik dacht dat ik best een goede had camera had gekocht, ooit… Als ik hier serieus mee verder wil, moet ik me daar nog eens in verdiepen. Het was tot nu toe gewoon een beetje proberen. ’t Is vooral dat ik gemerkt heb dat ik het ontzettend leuk vind om mensen te mogen interviewen. Komt mijn oude vak van journalist boven :)

        Antwoorden

        • Monteren van een beetje film kost gauw een dag. Maar uitbesteden kan ook, hoewel je dan ook moet aangeven wat je er uit wil hebben ;-) Ik vind het een leuk klusje. Ik gebruik Camtasia, dat goedkoop is voor Mac en duur voor PC. Er zijn nog meer handige programma’s, de Videovakvrouw had laatst weer een handige ontdekt.

          Jammer dat je steeds maar moet blijven investeren in hardware en software. Ze hebben ons wel in de tang.

          Een losse webcam bovenop je desktop zou trouwens wel goed moeten kunnen gaan: op mijn iMac zit de webcam ook helemaal bovenin. (Mensen die op een laptop zitten moeten naar beneden kijken als ze de ander willen zien, dan zie je de bovenkant van hun hoofd als kijker. Dat ziet er niet uit. De oplossing is om de laptop op een stapel boeken te zetten, zodat je recht vooruit kijkt.) Je kunt hoger gaan zitten – kussen op je stoel – of het scherm kantelen.

          Volgens mij zijn webcams tegenwoordig standaard ingebouwd: heb je een oude computer? (Ben zelf een Mac-fan. Handig is dat je het scherm gewoon kunt kantelen om de filmhoek te veranderen.)

          Antwoorden

          • Ja, zucht. Zo voelt het: in de tang, steeds nieuwe software en steeds opnieuw je overal in verdiepen. En dan toch elke keer denken: ik heb het nog niet echt in de vingers.

            aha, jij doet dus een dag over monteren. Ja, dat kost het wel, al vind ik dat dan dus zonde van mijn tijd, juist omdat ik het gewoon niet leuk vind.

            Voor monteren gebruik ik ook camtasia, maar ook hier nog niet genoeg tijd voor genomen om meer dan de standaard dingen te kunnen. Is duur programma, maar kon het goedkoper krijgen.

            Mijn desktop is iets van 1,5 jaar oud, zonder ingebouwde camera… Mocht ik overnemen van mijn vriend, toen mijne vorig jaar crashte :(.
            (Zat weliswaar nog binnen garantietermijn, dus ik kreeg wel een nieuwe. Maar anders moest ik een tijd zonder doen. )

            Antwoorden

            • I know. Ik probeer het optimistisch te bekijken: het is spannend en goed om nieuwe dingen te leren. Goed voor je geest ;-)

              Ik heb een shortcut gemaakt voor Camtasia- ik denk dat ik daar maar eens een blog over schrijf. Ik stuur jou vast een linkje.

              Antwoorden

  • een simpele methode om te onthouden hoe de verhoudingen liggen tijdens een interview: LSD. Luisteren, samenvatten, doorvragen. Omdat je teruggeeft tijdens het samenvatten wat je hebt beluisterd, geef je de interviewer de gelegenheid jou te verbeteren, jouw interpretatie aan te vullen etc. Kun je weer doorvragen op die reactie…

    Antwoorden

    • Yep. Ik heb het nog simpeler gemaakt ;-)
      In een gewoon gesprek vraag je ook vanzelf om verduidelijking als je iets niet snapt. En vaak is aan de mimiek al te zien dat je gesprekspratner iets wél snapt. Dus dat al te schoolse samenvatten is soms storend. Wat mij betreft blijft het echt een gesprek.

      Maar inderdaad, voor mensen die nog nooit geïnterviewd hebben is het wel goed om zich daarvan bewust te worden. Samenvatten. En het kan soms ook in één woordje hè. En ook een nieuwe vraag, die klopt, kan aangeven dat je de geïnterviewde snapt.

      Antwoorden

  • aandacht ja, maar er moet meer zijn, je moet proeven en niet alleen van een verhaal, van de antwoorden, maar ook van de mens die achter de woorden schuil gaat. Vaak heeft de mens met wie je praat zelf niet echt door hoe lekker hij smaakt, of hoe bitter, of hoe ranzig, of hoe authentiek. Als je goed van mensen proeft kun je ook een goed verhaal schrijven, een boodschap overbrengen, een indringend portret schetsen of een heel leven haarscherp in een a viertje vatten. Een interview is een kunstwerk. Je vat samen, ontdekt, verduidelijkt, zet woorden om in beelden, comprimeert. Een interview in een creatie. Je bouwt het op met het materiaal dat je wordt aangereikt, en daarna ga je schrijven, schilderen in je eigen stijl, je eigen kleurenpalet je eigen beelden. Het interview is jouw werk. Is dat eenvoudig ?

    en nee, een journalist die een interview schrijft moet zijn werk niet vooraf laten zien. Nooit. Het interview is zijn creatie . Dit was het belangrijkste dat ik binnen een echte onafhankelijke redactie heb geleerd, daarbij door dik en dun ondersteund door de hoofdredactie.

    Antwoorden

    • Het hangt er van af waarvoor je schrijft. In dit geval, bij de video’s die ik hier laat zien, was het doel niet om portretten te maken. Het doel was: infomatie overbrengen. De beelden helpen om de informatie interessanter te brengen en om degene die spreekt beter te kunnen beoordelen, en dus ook de waarde van de informatie.

      Over het laten inzien van een stuk: als journalist heb ik het soms wel, soms niet gedaan. Als geïnterviewde is het een snoeiharde voorwaarde voor mij.

      Overigens zijn de mores erg veranderd in de journalistiek, de laatste jaren.

      Mijn doel hier is om de vele niet-journalisten die gaan interviewen een handje te helpen.

      Antwoorden

  • Bedankt voor je artikel Kitty. Ik heb nog wel een vraag over wat je precies bedoelt met “Beide partijen moeten het eens zijn over het doel en de middelen. Leg het aan het begin van het gesprek nog eens goed uit.” Hoe pak jij dat aan? Vertel je bij de start van het interview wat je graag te weten wilt komen en welke richting je wilt uitgaan?

    Antwoorden

    • Ja, ik vertel het als ik de afspraak maak. Maar dan luisteren mensen vaak niet goed of er ontglipt ze iets. Dus voordat we het gesprek gaan voeren vertel ik het nog een keer.

      Bijvoorbeeld: bij de interviews voor Schizofreniebestaatniet legde ik vooraf in een email en aan het begin van het gesprek uit:
      – doel van de website en voor wie die bedoeld was (zodat de geïnterviewde snapte tot welk publiek we ons zouden richten in het interview)
      – doel van het interview (de belangrijkste informatie geven over een van de heikele punten waarover mensen (en hun omgeving) met een diagnose ‘schizofenie’ zich zorgen maken)
      – wat ik er mee ging doen (in knippen en een video van pakweg 10 minuten van maken)
      – wat zij er nog over te zeggen hadden na het interview: alles. Ik liet de video’s zien voor ik ze plaatste en de geïnterviewden hadden vetorecht op alles, ze mochten zelfs na plaatsing nog besluiten dat ze dat filmpje alsnog weg wilden laten gooien.

      In dit geval was dat nodig omdat het ging over heel persoonlijke verhalen (van degenen met ervaring) en over iedereen’s reputatie.

      Ik vertel niet welke richting ik wil uitgaan. Dat bepaalt de geïnterviewde meestal grotendeels. Ik zie een interview meestal als een manier om zo ongeschonden mogelijke informatie te vergaren. Het zou nogal sturend zijn als ik de verwachte uitkomst al van tevoren vastlegde. In dit geval vroeg bijna iedereen wat mijn persoonlijke betrokkenheid was, en dat legde ik dan kort uit. Als interviewer moet je positie wel duidelijk zijn.

      Bij een journalistiek interview, voor de krant bedoel ik, vertelde ik altijd wat het onderwerp was, hoe lang het stuk zou worden, in wat voor rubriek het zou komen, wanneer. Ook hier vertelde ik meestal niet wat mijn eigen verwachtingen waren, inhoudelijk. Dat hing af van mijn eigen doelstelllingen bij het vergaren van de informatie. Soms interview je om achter informatie te komen die de geinterviewde niet wil geven. Dan laat je niet altijd het achterste van je tong zien. Maar da’s een heel andere setting.

      Antwoorden

  • Nu podcasten zo trendy is (in ieder geval in de Engelstalige wereld), denkt iedereen dat ze lekker mee kunnen doen aan die trend door mensen te interviewen, maar zelden vind ik de interviews interessant genoeg om naar te luisteren. Te oppervlakkig. En vaak merk je ook dat de interviewers zichzelf te graag horen praten. Goed luisteren is moeilijker dan het lijkt ;-)

    Antwoorden

  • Precies! Toen ik nog als verslaggever werkte was het mooiste compliment aan het eind van een interview: ,,Ik vond dit een heel interessant gesprek.”

    Antwoorden

  • Niet de ruimte geven aan je gesprekspartner (wat een geïnterviewde natuurlijk ook gewoon is) is ook lastig. Soms ben je zo ongeduldig dat je aan het meerkeuze-syndroom gaat lijden. Je begint met een open vraag, maar als het antwoord niet snel genoeg komt, geef je ineens 3, 4, 5 mogelijkheden om te antwoorden. “Wat is het grootste struikelblok?” “Eh…” “Is het misschien 1, of juist 2, of ligt het aan 3 of 4?” Laten praten is inderdaad een heel moeilijke.

    Antwoorden

    • Nooit meerdere keuzes geven, of meerdere vragen tegelijk stellen. Je gesprekspartner pikt er altijd de makkelijkste uit. Bij de leiding nemen hoort: één vraag stellen. Zorgen dat je het antwoord snapt. Dan de volgende vraag.

      Antwoorden

Lees meer

Leert goede schrijvers de laatste 20%
google-site-verification: google3d8706b2d2bb5ca6.html