Help, mijn inspiratie is er vandoor (als creatief zijn niet lukt)

Na mijn blog van vorige week was ik boos. Op mezelf. Ik vond het alwéér niks.

Het is weleens vaker gebeurd dat ik ontevreden was over mijn eigen blogs. In 2017 heb ik zelfs een half jaar een sabbatical genomen. En nu is het weer zo ver – al een paar maanden. Noem het een writer’s block, noem het gebrek aan inspiratie – ik kom in elk geval niet op onderwerpen.

Na vorige week besloot ik om er even mee op te houden. Om tijdelijk iets anders te gaan doen. Het heeft geen zin te vechten tegen iets dat er niet is.

Help, mijn inspiratie is ervandoor

Ik ga interviewen, dacht ik. Want het is altijd interessant om ánderen te bevragen. Zelfs als je eigen hoofd dienst weigert. Dus deze week maakte ik allereerst een afspraak met mijn zus, Francis Kilian. De schilder. Ik dacht: ik ga met haar over inspiratie praten, want zij denkt daar ook vaak over na.

Een domme beslissing

…want in plaats van één dag werken aan een blog, heb ik nu een halve week aan een filmpje gemonteerd en ondertiteld. En het filmpje is misschien nog te lang, denk ik, nu het af is. Als amateur op videogebied vind ik het opeens moeilijk om in mijn eigen werk te schrappen.

Francis Kilian gaf mij wel nieuwe inzichten in het creatieve proces, en ze had ook de enige logische oplossing voor een creatief block, van welke aard dan ook.

Dus ik plaats hier nu gewoon de video. Met het transcript.

Ik hoop dat jij er ook iets aan hebt.

Links:
Kunst van Francis Kilian
Francis Kilian als docent
Podcast van Gijs Groenteman met Leon de Winter

Transcript

00:00 Als inspiratie ophoudt

K: Ik wou het graag met jou over inspiratie hebben. Omdat ik zelf op het moment geen inspiratie heb.
K: Je bent mijn zus.
F: Ja.
K: Waar help jij kunstenaars mee?
F: Heel kort gezegd om hun eigen beeldtaal te hervinden.
K: Waarom moeten ze die hervinden?
F: Vaak zijn ze al een tijdje bezig, en het klopt niet meer, het werkt niet meer, het lukt niet meer. Ze zitten in een impasse. Dat soort dingen.
K: Mag ik dat vertalen als gebrek aan inspiratie?
F: Ja.
K: Hoe zit het met jouw inspiratie? Heb je die?

01:12 Writer’s block van Knausgård

F: Ja, momenteel wel. Ik ken het natuurlijk ook, het is bij mij ook een tijd weggeweest. Ik ben een tijd ziek geweest waardoor ik geen
energie had. Toen was de inspiratie ook totaal weg. Het kwam niet meer binnen, er kwam niks meer uit. En als ik wat probeerde, mislukte het. En dat niet één keer, maar twee, drie jaar achter elkaar. In die periode heb ik Knausgård gelezen. Die begon autobiografisch te schrijven na een lange writer’s block. Hij had tegen zichzelf gezegd: ik ga man en paard noemen. Ik ga álles opschrijven. En die hield 8 boeken lang niet meer op, die was bezeten.
K: Maar die zette ook iedereen in zijn hemd, tot aan zijn eigen vrouw en kinderen.
F: Ja, en zichzelf.
K: En die heeft iedereen van zich vervreemd, ook.
F: Ja, in Noorwegen kan hij niet meer wonen.
K: Zo ver is het bij jou nooit gekomen. In de tijd dat jij niet kon schilderen gaf je wel les. Kan dat?
F: Ja, dat kan.
K: Hoe dan?
F: Door me te verdiepen in wat er met hen gebeurt, door wat voor proces ze gaan… en heel goed te kijken wat ze daarvoor hebben gedaan en wat belangrijk voor ze is.

02:13 Hoe deblokkeer je schilders?

K: Kan je een voorbeeld geven? Dat is een beetje abstract.
F: Iemand is 12 jaar geleden afgestudeerd op heel goed werk. Daar heeft ze nog een tijd in doorgewerkt. Ze is wel teleurgesteld geraakt, maar ze houdt eigenlijk nog vast aan het werk dat ze 12 jaar geleden maakte. Als ze een traject bij mij volgt grijpt ze naar andere dingen, performance-achtige dingen of verbinding zoeken… noem maar iets. Je draait dat wat vastzit naar: waar ben je nu eigenlijk zelf mee bezig? Dat is wat zo’n traject doet.
K: Dus in dit geval: zij werkte nog
zoals ze op de kunstacademie werkte…
F: Of ze heeft in haar hoofd dat dat zou moeten…
K: En dat werkt niet meer, en dan zorg jij dat ze een zijstap neemt.
F: Ja.
K: Dat is wat je doet.
F: Dat is wat ik doe.

03:07 Bron inspiratie Francis Kilian

K: Maar je eigen inspiratie, waar heb je die je hele leven uit gehaald? Ik moet het even uitleggen: jij hebt altijd veel vrouwfiguren geschilderd.
F: Ja.
K: Waar kwam die inspiratie vandaan?
F: Er zit heel veel identificatie in. Identificatie zoeken. En toen ik mijn eigen werk ging maken ging ik door middel van een mens iets uitdrukken. En de inspiratie, dat waren gewoon ideeën die kwamen. Ik husselde alles door elkaar. Tót het moment dat ik vond dat het wat moest wórden… Toen vond ik het ook niet meer leuk.
K: Wat bedoel je?
F: Nou, dat een galerie je aanspreekt, en dan gaat het over een oeuvre… En dan vragen ze: ‘Die grote portretten die je hebt gemaakt, wil je er daar nog meer van maken?’ – En toen werd het werk.
K: Je bedoelt: als je Kunst met een hoofdletter moet gaan maken, in opdracht, dan vind je het niet meer zo leuk
F: Ja, dat durf ik nu met een gerust hart te zeggen. Dan vind ik er geen r* *t meer aan. En wat ik nu doe is eigenlijk: voor mijn lol werken.
K: Dat is heel verstandig!
F: Héél verstandig. Ik word er ook heel blij van.
K: Dat is Knausgård ook gaan doen.
F: Ja (lacht).
K: Ik kan nóg wel een paar mensen noemen die dat zijn gaan doen. Ik hoorde gisteren een podcast met Leon de Winter. Die had twee literaire werken geschreven, zoals – Zoeken naar Eline heet het geloof ik. Maar eigenlijk hield hij meer van thrillers. En toen hij zo begon te schrijven, populairder, werd hij wel verketterd, maar kreeg hij lol in het werk en ging het verkopen als een gek. K: Dus daar ben ik helemaal voor.
Maar waar komt je inspiratie nú vandaan?
F: Em…
K: Of je onderwerpen.
F: Het zijn dingen die dicht bij me staan. Ik heb foto’s van mezelf door elkaar gehusseld en daar heb ik een portret van mezelf als kind van gemaakt. Ik heb een portret gemaakt van een overleden vriendin. Zulke dingen. Het is niet hoogdravend, het zijn dingen uit mijn
eigen leven. Ik wil iets maken of iets weggeven.

05:15 Invloed Kunstacademie

Op de kunstacademies wordt heel erg onderwezen om het beste uit de mens naar boven te halen. En ze vragen heel veel op conceptueel niveau. Nou zijn concepten belangrijk, maar ze moeten niet het belang van het werk máken. En als je zo bent opgevoed aan een academie,
durf je je niet te verlagen tot werk maken voor je lol.
K: Op de academie onderwijzen ze dat je Hoge Kunst moet maken, en jij zegt: zorg dat je er lol in hebt.
F: Nou, je moet dát vertellen wat jij belangrijk vindt, op het moment.

05:49 Oplossing writer’s block

K: Wat zou je zeggen tegen een schrijver, iemand zoals ik… bijvoorbeeld… pak hem beet… (gelach). Nee wacht, iemand die al 10 jaar schrijft,  die ooit was opgehouden met schrijven voor de krant omdat ze daar geen zin meer in had, omdat je daar ontzettend op je tenen
moet lopen, afgezien nog van de stres. En toen was bloggen en over jezelf mogen schrijven en over dat nieuwe vak schrijven hartstikke leuk,  maar na 10 jaar denk je dat je alle hoeken en gaten van jezelf hebt laten zien. En ook van dat vak. Wat zou jij tegen zo iemand zeggen?
F: Je nieuwsgierigheid past heel erg bij jou. Dus je nieuwsgierigheid naar hoe ik het doe, en hoe anderen het doen, en de boeken die je leest, wat je uitzoekt. Dat is iets waarvan ik me voor kan stellen dat je er meer mee gaat doen.
K: Ja.
F: Je kúnt niet eindeloos over jezelf blijven schrijven. Dan moet je iets gaan bedénken over jezelf.
K: Zo wordt het langzaamaan. Dat ik blij ben als mijn man – wiens naam ik niet mag noemen in het openbaar –  iets leuks zegt, want dan heb ik weer een idee. Dat is té erg.
F: Ja.
K: Dat ik bijna zeg: “Hee, word eens wakker, knakker, zeg eens iets grappigs.” (Gelach)
F: “Zeg nou eens wat, je hebt vandaag alwéér niks leuks gezegd.”(Gelach).
K: Jij zou iemand een ander pad opsturen. Probeer eens wat anders.
F: Ja, ga het echt even anders doen. Maar dan wel vanuit: wat is nou die nieuwsgierigheid precies? En wat wil je eruit halen? Wat is nou leuk? Toen jij schreef over breien ben je naar Kaffe Fassett gegaan…
K: De uitspraak is Keef Fessut. Het rijmt op SAFE ASSET, zegt hij zelf. (Gelach)
F: Maar die nieuwsgierigheid heb je, en daardoor kun je veel informatie vergaren en doorgeven.
K: Ja, het wordt saai als ik te lang hetzelfde doe. Is dat met schilderen ook zo?
F: Ja, met schilderen is dat ook zo. Als je het niet goed doet.

07:50 Werk moet meegroeien

Je ziet vaak kunstenaars die zijn heel goed begonnen, en die zie je op een gegeven moment verhouten, zo noem ik dat. Die zie je niet meer groeien.
K: Die blijven hetzelfde ding doen.
F: Continu hetzelfde. Ik noem een voorbeeld. In het begin was ik super verrast door * * *, met van die mooie portretten, maar dat doet ze nog stééds. En in een leven gebeurt er zo veel: je werk moet meegroeien met wat er met je gebeurt.
K: Maar als zij er nou gelukkig mee is?
F: Dan is het helemaal niet erg. Maar als ze er ongelukkig mee is, dan moet er iets gebeuren.
K: Dan zeg jij: “Dat is niet raar, want je doet het al 20 jaar zo.”
F: Ja, kijk, ffft… Kijk, een landschapsschilder kan heel goed zijn hele leven dezelfde berg schilderen – Cézanne bijvoorbeeld – maar dat er dan er dan toch iets gebeurt waardoor je zelf weer anders naar de dingen gaat kijken. En dan verandert je werk mee.

09:20 Angst om niet meer te verkopen

Het is denk ik waar schrijvers en schilders en andere kunstenaars tegenaan lopen. Je kunt stralend afstuderen en 7 jaar lang prijzen winnen… maar dan moet het doorgaan. En werk je dan voor de buitenwacht, die staat te applaudisseren? Of moet je het op je eigen energie doen?
K: Ik denk dat veel artiesten – mensen die creatieve dingen doen – die niet geleefd worden door hun werk, maar die enigszins vrij zijn om zelf hun onderwerpen te kiezen, dat die vaak bang zijn om die stap te maken, omdat ze bang zijn dat ze dan niet meer verkopen.
F: Ja, die (angst) is er altijd. En die moet je irrelevant vinden. Want dat houdt heel erg tegen. Voor de verkoop werken ook. Dat houdt heel erg tegen.