Hoe schrijft Lee Child zijn bestsellers?

Ik ben een fan van Lee Child. Net als Bill Clinton, en miljoenen andere thrillerlezers. Zijn boek Personal (2014) verkocht in Engeland in de eerste week na publicatie dan ook beter dan alle volgende 13 titels op de bestsellerlijst samen.

I almost feel bad about it,’ said Lee, barely suppressing a wicked grin.

De Britse journalist Andy Martin gaat in september 2014 in Childs studeerkamer in New York zitten en kijkt mee terwijl hij zijn volgende boek schrijft. Letterlijk. Een extraordinair idee.

Erg reality tv-ish

Maar Child vindt het een mooi plan. Martin mag neuzen in alles. In Childs verkoopcijfers, in zijn marketingcampagnes en vooral: in hoe hij een boek schrijft. Als zijn uitgever protesteert, haalt hij zijn schouders op. Net zoals hij niemand aan zijn tekst laat prutsen:

[…] I don’t do revisions. […] Not much. And I certainly don’t let other people do revisions for me.

En daar schrijft Andy Martin dan weer een boek over: Reacher Said Nothing: Lee Child and the Making of Make Me (2015). Een humoristisch verhaal over een schrijver en zijn vak.

Ik kwam Reacher Said Nothing toevallig tegen, toen ik voor de 62e keer alle 20 Reacher-titels naliep op mijn Kindle, om te zien of ik er nou écht niet eentje had overgeslagen.

Want ik had een rotbui, en dan helpt een thriller. Maar niet zomaar elke thriller: bij een rotbui wil je er één waarvan je weet dat het altijd goed zit.

[Lee] told them the story about his old father and how he had once asked him, when he was peering at a whole stack of books, how do you choose a book to read? And his dad had replied, ‘I want it to be the same but different.’

Bovendien wil je er eentje die perfect geschreven is. Het gaat tenslotte om escape. Je wil niet struikelen over uítstekende zinsdelen en rommelige beeldspraken.

En ja, élk boek van Child is goed

Zijn proza leest snel. Het is krachtig, visueel, met een pittig ritme. Zijn plots zijn onderhoudend, maar niet hyperactief. Hij doet goddank niet aan gruwelijk geweld en seks vindt vooral plaats tússen de hoofdstukken.

Het gaat bij Jack Reacher, ex-lid van de militaire politie, die met alleen een tandenborstel op zak door de VS zwerft, uiteraard om een droom. Reacher is een archetypische held. Hij komt op voor de underdog. Hij raadpleegt uitsluitend zijn eigen geweten. Hij wint elk gevecht, doorziet elke strategie, en hij zegt geen woord teveel. What’s not to love? Mannen én vrouwen lezen hem:

[…] at the beginning the publishers [misjudged his] appeal to women readers. They like the same things guys do […]. Violent retribution. They want blood on the page.

Ik ben benieuwd: hoe schríjf je zulke boeken?

Dus ik begin te lezen. Alle handboeken over hoe je een detective schrijft leggen uit dat je een plot moet reverse engineeren. Met muurgrote schema’s om bij te houden welke personages wat weten op welk moment. Maar wat doet Lee Child?

I don’t have a clue about what’s going to happen,’ he would say. He was a writer who thought like a reader. He had nothing planned. When he wrote to me he said, ‘I have no title and no plot.’

Ik ben stomverbaasd. Kan dat zomaar?

He liked his writing to be organic and spontaneous and authentic. He feared that thinking about it too much in advance would kill it stone dead.

Ongelofelijk. Child werkt op zijn gevoel.

But he [had] a glimmering of what would be. He knew the feel of a book.

Child, op de dag dat hij aan het 2015-boek begint:

The opening is a third-party scene, I know that, right at the start. A bunch of other guys. So it has to be a third-person sort of book. Reacher doesn’t know what is happening. He’s not there yet.’

Vóór hij echt gaat schrijven stuurt hij een emailtje aan zijn uitgever, met een titelsuggestie: Make Me. Popped into my head last night.

Andy Martin bouwt de spanning vakkundig op:

He hadn’t really written anything yet. Then he turned to me in his chair.
‘This isn’t the first draft, you know.’
‘Oh,’ I said. ‘What is it then?’
‘It’s the only draft!’

Ik snap het opeens. Lee Child schrijft zijn boeken zoals journalisten hun stuk schrijven: in één keer goed. Hij redigeert direct, terwijl hij schrijft. Of hooguit de volgende dag. Hij vindt dat efficiënt.

The efficiency is severely hampered by not knowing what’s coming next. So it’s inefficient. But it’s efficient because I don’t do revisions.

Andy Martin houdt zijn mond en Child begint te typen. Met twee vingers. Een uur: 500 woorden.

On day one. That’s not bad. On a good day, fairly relaxed, I can do fifteen hundred words.

Volgens zijn contract moet zijn boek 100.000 woorden zijn. Vaak gaat hij er ruim overheen. The Enemy had er 140.000. Sinds 1997 begint hij elk jaar op 1 september. Hij werkt drie maanden aan een boek. De zomer neemt hij vrij. Nieuwe titels verschijnen in het najaar, met een paar weken reizen, interviews en media-optredens.

Nu is het weer 1 september. De eerste scène van Make Me gaat over twee mannen die een lijk begraven. Zo begint hij:

Moving a guy as big as Keever wasn’t easy. It was like trying to wrestle a king-size mattress off a waterbed. So they buried him close to the house. Which made sense anyway […]

En de discussie die volgt over de eerste alinea’s, tussen Child en Martin, vind ik het mooiste stukje uit het boek. Het is een gesprek tussen twee vakidioten:

I wanted to start with a verb of action,’ he said. ‘The participle came naturally.’ He went over it in his head. ‘See, I didn’t want to write Keever was a big guy and moving him wasn’t easy. That’s too expository. This way we waste no time. It’s compact. I thought about was not easy for a moment. But  the rhythm was better, wasn’t easy.’

‘I like the way you use which’, I said. ‘Which made sense anyway. Subordinate clause, but you give it a fresh start.’

‘Yeah […],’ Lee said, in a meditative kind of way. ‘It’s an accelerative word. Mostly. I have to be careful not to overdo it though. Becomes a habit.’

Pas dáárna praten ze over wat er op die eerste bladzijden nou precies gebeurt. Naïef misschien, maar ik had het niet verwacht: Lee Child, de bedenker van de man die aan de stand van de zon kan zien hoe laat het is, die geen wekker nodig heeft omdat hij op wilskracht wakker wordt, die het in zijn eentje opneemt tegen een hele groep gangsters mét machinegeweren – die Lee Child denkt eigenlijk de hele dag over woorden. En ritme. En komma’s.

In de volgende zes maanden verzint hij bladzij voor bladzij zijn verhaal. Hij tast net zo in het duister over wat er aan de hand is als Reacher zelf. Pas op driekwart van het boek weet hij ongeveer hoe het af gaat lopen. Pas op het einde kent hij de details.

Verbazingwekkend.

Twee dingen heeft Child gemeen met Reacher: hij drinkt enorm veel koffie en hij vertrouwt blind op zichzelf.

‘You could be a reacher in a supermarket’, Lee Childs wife said as he helped an old lady get a can from a high shelf. Hence Jack Reacher 1/2

— Kitty Kilian (@KittyKilian) September 15, 2016

‘The market is shrinking to a handful of brands. I’m one of them.’ Lee Child in Reacher Said Nothing @andymartinink

— Kitty Kilian (@KittyKilian) September 16, 2016

‘But you are Shakespeare. So am I. There is a continuum.’ @andymartinink to Lee Child in Reacher Said Nothing

— Kitty Kilian (@KittyKilian) September 16, 2016

‘I don’t really have ethics. I have esthetics.’ @andymartinink in Reacher Said Nothing

— Kitty Kilian (@KittyKilian) September 17, 2016

‘What I’m doing, said Lee (Child), is artificially managing information scarcity.’ Reacher Said Nothing by @andymartinink

— Kitty Kilian (@KittyKilian) September 17, 2016

Lees ook: Waarom ik mijn eigen man zo saai vind (en de overeenkomst tussen thrillers en chicklit)
En: Hoe kom je aan een bestseller? (Of: wie wil er nou niet verkopen?)

Save

Save