Wat is de clou van echt succesvolle storytelling?

‘Niks,’ zei de meditatielerares, ‘is zo moeilijk als stoppen.’
Ik was verbluft.
Ze had me net verteld dat ze zelf ook meditatieles nam. Drie keer per week.

Waarom?
‘Omdat ik het anders niet doe. Mediteren.’
‘Maar je geeft er elke dag les in. Je gelóóft dat het goed voor je is.’
‘Het is hartstikke goed,’ zei ze. ‘Maar ik heb een stok achter de deur nodig. Net als mijn cursisten.’
‘Hoe kan dat toch?’ zei ik. ‘Waarom is regelmatig mediteren zo moeilijk vol te houden, terwijl je je zo lekker voelt als je het eenmaal dóét?’
‘Omdat’, zei ze, ‘het voor onze geest ongelofelijk moeilijk is om te stoppen. Om te beslissen: nu ga ik even uit. Je hoofd wil dat niet.’

Ik besefte dat ze gelijk had

Onze hoofden willen een heleboel niet.

Als je geen plannen maakt, gaan ze aan de slag met het eerste wat er ’s ochtends voorbij komt: email, of Facebook, of o-ja-dat-is-waar-ook-die-rekeningen-moeten-nodig-de-deur-uit.

Het rare is dat niet-professionele schrijvers hun artikelen vaak op dezelfde manier aanpakken. Ze beginnen gewoon maar ergens.

Ze hebben geen idee dat je over een goed stuk meestal eerst even nadenkt.
Niemand heeft ze dat ooit geleerd. We krijgen geen schrijfles op school.

Je kunt ze daarom vanalles wijsmaken

Bijvoorbeeld: dat je op een website per sé aan storytelling moet doen.

Wat is storytelling eigenlijk?

In de huidige marketingspeak is storytelling: de lezer je boodschap geven in de vorm van een verhaal.

Het misverstand dat verhalen een doel op zich zijn zorgt nou al een paar jaar voor een woekering van sites als deze: (NB in 2021 bestaat hij niet meer)

Visual business stories. Het voelt als een vies woord.

En wat is Storytelling volgens deze startup?

Reclame maken met plaatjes, bedoelen ze.

Let op: dit is een doodgewone stockfotoleverancier met een boel praatjes, die je laat zoeken op emotie-lemma’s:

En waar een foto van een berg nieuwe muntjes godbetere is getagd met: Happy.

Okee, dat willen we dus niet, maar zijn stories dan onzin?

Helemaal niet.

Maar verhalen staan niet op zich. Ze hebben een rol in je redenering.

Elke schrijver, elke redenaar, elke geïnterviewde bouwt een redenering op. Een redenering bestaat uit stellingen en argumenten. De schrijver wil je van iets overtuigen.

Overtuigen?

Schrijven, toespraken houden, interviews geven: al die dingen hebben pas zin als je iets te vertellen hebt. Als je je inzichten wilt delen met anderen. Als je iets wil veranderen.

Tegelijkertijd zijn we allemaal denk-lui en vinden we dat wij altijd gelijk hebben. In grote lijnen houden we onze eigen wereld graag zoals ‘ie is.

Een schrijver of een spreker die met nieuwe ideeën komt moet daarom flink zijn best doen om ons te bereiken.

Niet als het gaat om de voordelen van de nieuwste iPhone. Wél als het gaat om ingewikkelde concepten, waar we actief aan moeten meedenken. En helemáál als het gaat om inzichten die we eigenlijk liever niet horen. Bijvoorbeeld:

We kunnen de opwarming van de aarde alleen stoppen als we ook zelf ophouden met autorijden, met vliegen én met steeds meer foto’s opslaan in de cloud.

Bij lastige ideeën is het voor een verteller extra nodig om ons, lezers, te plezieren. En om het ons makkelijk te maken om de informatie op te nemen. Omdat hij anders geen schijn van kans maakt om ons onze ideeën te laten herzien. Om ze te reframen.

Een schrijver of een verteller die onze weerstand in korte tijd wil overwinnen moet van goeden huize komen.

En ja, het is waar: als het dáár om gaat werkt niets beter dan een verhaal.

Een spannend verhaal

Dat wil zeggen: een verhaal met een spanningsboog en een ontknoping.

Verhaal is eigenlijk een groot woord

De verhalen die we gebruiken in non-fictie, in blogs, in al het luchtig geschreven educatieve materiaal dat we content noemen, zijn meestal maar kort. Enkele regels, een paar alinea’s. Het zijn eerder anekdotes – onderhoudende vertellingen. Soms humoristisch. Altijd met een clou.

Toen ik geschiedenis ging studeren

had een ouderejaars me goede raad gegeven: ‘Zorg dat je alles in één keer haalt. Elk tentamen dat je moet overdoen kost je dubbel werk.’

Het was me al bijna gelukt. Ik hoefde nog maar twee mondelinge tentamens te doen. De laatste.

Op de lijst stonden tientallen boeken en artikelen. Het ergste was historiografie: dat ging over wetenschapsfilosofie, en ik vond het maar theoretisch en speculatief. Doe mij maar gewoon de feiten.

Toch moest en zou ik in één keer slagen.

Met lange tanden las ik alle boeken: óók de Duitse, óók de postmoderne. Ik maakte stapels uittreksels en probeerde alles in mijn geheugen te houden. Op de dag van het tentamen fietste ik naar de docent. Zijn eerste vraag was: ‘Waarom heet Against Maniacs Dat is een verzonnen titel. Om welk boek het ging heb ik verdrongen. nou zo?’

Ik keek hem zwijgend aan. Geen idee

Wat de auteur betoogde kon ik wél vertellen, en ook op alle andere vragen wist ik het antwoord. Ik had zelfs een paar eigen ideeën en kritische noten. Hij glimlachte.

Een half uur later was het voorbij. De docent keek me peinzend aan.

Zou hij me echt laten zakken vanwege die éne fout in het begin?

Hij knikte tegen zichzelf. En wat hij daarna zei zal ik nooit vergeten: ‘Ik geef je een acht. Ik had je een negen willen geven, omdat je de stof beheerst en omdat je er ook zelf over hebt nagedacht. Maar dat je niet wist waarom Against Maniacs zo heette, is voor mij een teken van geestelijke luiheid. Je doet jezelf niet genoeg pijn. Je denkt niet diep genoeg door. Dat is jammer. Ik wil dat je dit gesprek nooit vergeet.’

Ik had het gehaald, maar ik had me nauwelijks méér kunnen schamen.

Dat was een verhaal met een clou en een spanningsboog

Waarom vertel ik het?

Enkel als illustratie van wat ik wil beweren:

Verhalen moeten het cruciale argument in je redenering helpen uitleggen

Dat is hun functie.

Een story, een anekdote, een verhaal ondersteunt je betoog.