Hoe schrijf je intelligenter? (met een vergelijking)

‘Morgen komt S.’, zegt mijn moeder.
Ze verheugt zich, want: ‘Die heeft het ook meegemaakt.’

S. is weduwe. Mijn moeder ook, sinds kort.

Het is waar: mensen die het hebben meegemaakt, snappen het beter. Pas als je zelf kinderen hebt, snap je mensen met kinderen. Pas als je zelf gescheiden bent, snap je andere gescheiden mannen. Alleen nagelbijters snappen nagelbijters.

De rest doet zijn best, maar heeft geen idee.

Wat heeft dat te maken met intelligentie?

Intelligentie is: snel verbanden leggen. Daar gaan we het over hebben.

Stel: je wilt iets uitleggen. Iets belangrijks. Het probleem is: het kan je lezers geen ruk schelen. Misschien zou het ze wél kunnen schelen, als ze maar wisten dat het belangrijk voor ze was. Maar ze willen niet eens luisteren.

Ze hebben het nog niet meegemaakt.

Wacht even, waarom luisteren ze niet?

Het kan zijn dat wat je uit wil leggen te ingewikkeld is. We zijn luie denkers. Moeilijke onderwerpen slaan we gauw over.

Het kan zijn dat wat je wil zeggen je lezer somber maakt. Dan sluit hij zich af.

Geen interesse, te ingewikkeld, te somber, te saai: je publiek sluit zijn oren uit zelfbescherming.

En toch wil jij tot ze doordringen. Als blogger. Als docent. Als politicus. Als huisarts. Als ouder.

Er is een eenvoudige oplossing: gebruik een vergelijking

Waarom helpt een vergelijking?

1. Een vergelijking is een shortcut.

Hij werkt razendsnel. In plaats van dat je een heel verhaal houdt, verbind je twee begrippen op een nieuwe manier:

Een goede vergelijking is direct duidelijk. Het inzicht is onmiddellijk. Vóór je lezer kan afhaken, heb je je punt al gemaakt.

2. Een vergelijking is verrassend

Een originele, tenminste. Onoriginele vergelijkingen zijn cliché’s. Sloffende beeldspraken, die ons ergeren omdat we ze al voor de 623e keer lezen:

Ze staat in de startblokken.
Hij moet het geld ophoesten.
Ze vochten als kat en hond.

Saaie vergelijkingen werken niet: daarom maken we verse.

Als een vergelijking treffend is en verrassend krijgt je lezer een Aha-Erlebnis. Een Aha-Erlebnis geeft een geluksgevoel. De wereld lijkt weer een beetje beter te kloppen.

3. Een beeldende vergelijking blijft beter hangen

Volgens psychologen onthouden we beelden makkelijker dan woorden. En helemaal als er we er iets bij voelen. Hoe meer emoties je metafoor oproept, hoe beter.

In de Blogpro cursus leg ik bijvoorbeeld zo uit hoe je makkelijk en moeilijk te verteren informatie in een tekst afwisselt:

Denk aan een baby, die voor het eerst vast voedsel krijgt. Je voert hem een lepeltje appelmoes. En als hij zijn mondje gulzig open doet voor méér, stop je er een lepel broccoli in. Maar vóór hij begint te krijsen, geef je hem gauw weer een hapje appelmoes.

Okee, en hoe kom je nou op een vergelijking?

Je moet er even voor gaan zitten. Met een stukje papier.

Je kunt gewoon brainstormen, of je kunt een methode gebruiken. In The Tall Lady With The Iceberg geeft Anne Miller een handig systeem:

1. Definieer exact wat je wilt uitleggen
2. Definieer wat het is – een voorwerp? Een mens? Een proces? Een methode? Een vaardigheid?
3. Bedenk een parallel in een andere context – óók een voorwerp, of een mens, of een proces enzovoorts.

Kies een context die voor jouw lezers bekend is. Zó bekend dat ze er niet over hoeven na te denken. Hoe bekender, hoe beter de metafoor beklijft.

Dat komt omdat ons geheugen associatief werkt. We slaan informatie die veel raakvlakken heeft met wat we al in ons geheugen hebben, makkelijker op. Hoe meer iemand bijvoorbeeld al weet van de geschiedenis van Amsterdam in de negentiende eeuw, hoe makkelijker nieuwe informatie daarover blijft plakken.

Kies een vergelijking die emoties oproept. Dingen die ons raken, onthouden we beter.

Een voorbeeld

1. Ik wil uitleggen waarom perfecte interpunctie nodig is als je wil dat je tekst er professioneel uitziet.
2. Definieer wat het is: interpunctie is afwerking. Verzorging. Verschijningsvorm. Goede interpunctie merk je niet op, slechte interpunctie leidt hinderlijk af van de tekst.
3. Ik zoek een ander voorbeeld van een verschijning die pas opvalt als hij slecht verzorgd is:

• vet haar
• geen BH dragen op een formele bijeenkomst
• een loshangende zoom
• een openstaande gulp
• een ongestreken overhemd

Slordige interpunctie is als een ongestreken overhemd.

photo credit: 2010 Canon Photo5 Brief 5: Inspired by Sound via photopin (license)

 

Meer artikelen lezen over reframen?
• Hoe werkt een metafoor? (En waarom je niet zonder kunt als je wil reframen)
• Hoe kan ik jou het beste manipuleren? (Over vriendschap en reframen)
• Waarom creativiteit helpt om je lezer spruitjes te laten eten
• Hoe raak ik mijn lezer?