Bloggen: waarom de dingen die je niet schrijft soms het belangrijkste zijn

‘Wij zijn niet van die mensen, hè?’
‘Nee’, zei mijn schoonzus.
‘We hoeven niet hardop te zeggen dat we..’
‘Nee hoor’, zei mijn schoonzus.
‘Dat weten we tóch wel van elkaar.’
‘Precies.’
Die nacht overleed ze, het baasje van onze nieuwe kat. Vredig.

Alles was gezegd

De dingen die we niet zeggen zijn soms belangrijker dan de dingen die we wél zeggen.

‘Hou je nog een beetje van me?’
‘Eh.. had jij nog aardappelen gehaald?’

Hetzelfde geldt voor schrijven

Communicatie is een spel van wat we wel en niet zeggen, in woorden, in intonatie, in stiltes, gebaren en blikken; van wat we wel en niet schrijven, in woorden, in plaatjes, in typografie, hints, omkeringen, weglatingen.

De Britse schrijver-filosoof Alain de Botton schreef er net een boek over.

Over keuzes maken. Maar dan in kranten:

Ik heb het niet gelezen. Dat hoef ik niet, want ik was journalist. Ik ken de materie al.

Net zoals álle boeken over hoe de journalistiek werkt – neem ook het geruchtmakende Flat Earth News van de Britse onderzoeksjournalist Nick Davies, uit 2008 – is het controversieel.

Vooral journalisten hebben er moeite mee. Die reflecteren liever niet, maar slaan terug.

(Dat mag ik zeggen, want ik deed het óók. Terugslaan in plaats van reflecteren, bij kritiek. Omdat ik me schuldig voelde. Soms. Omdat ik anders mijn werk niet meer kon doen, ook. Er zitten nogal wat problemen aan de onbalans in het machtsevenwicht tussen journalisten en degenen over wie ze schrijven. Of juist niet schrijven.)

En toch beweerde Davies niks nieuws. Dat 60% van de inhoud van de beste Britse kranten rechtstreeks is overgenomen van persbureau’s of persberichten. Dat slechts 12% van de stukken volledig originele content is.

In Nederland is het niet anders. Dat weet elke journalist. De selectie van het nieuws is vanouds het heetste, maar ook het minst expliciet gemaakte hangijzer in de journalistiek:

Wáár schrijven we over en hoe?

‘Zeg, die kwestie met X – doen we daar wat aan? Nieuwsbericht? Opiniestuk? Of sturen we er zelf iemand heen? Zetten we er een stagiair op of Jan? Moeten we het blijven volgen? Komt het op de 8 of op de voorpagina?”

Enne… práten we er überhaupt over, in de redactievergadering, of zwijgen we het dood?

Omdat het zoveel werk is, of geen sexy onderwerp, of omdat we liever een interview met George Clooney doen?

Alain de Botton is een grapjas

Hij doet al die discussies nog eens dunnetjes over. Maar dan als leek en filosoof. (Dat weet ik uit de recensies. Daar zijn die voor: om de boeken zelf niet te hoeven lezen.)

Hij schrijft over vragen als:

How come disaster stories are often so uplifting? What makes the love lives of celebrities so interesting? Why do we enjoy politicians being brought down? Why are upheavals in far off lands often so… boring?

Ofwel: ‘Hoe selecteren journalisten?’

Maar dan op basisniveau.

Het is net zoiets als vragen waarom er geen Goed-Nieuws-Kranten zijn.

En voilà, De Botton maakte er één, als promotiestunt:

Geestig. De journalistiek literair opgevat.

Dat is de kracht van een stijlbreuk. Iets dat we al kennen nét even anders presenteren. Mijn zoon schaterde het uit toen hij, een half jaar oud, voor het eerst iemand op zijn kop zag staan.

Voor blogs geldt natuurlijk dezelfde vraag

Wat schrijf je wel en wat schrijf je niet in je blog? Hoe eerlijk ben je – en hoeveel eerlijkheid kunnen je lezers verdragen?

Ergens online vond ik onlangs To Show and to Tell: The Craft of Literary Nonfiction.

Een verbazingwekkend goed boek over essays schrijven van de beroemde Amerikaanse schrijver, dichter, docent en essayist Pillip Lopate.

(Nee, ik had óók nog nooit van hem gehoord.)

Hij springt van de hak op de tak, maar dat mag, zegt hij: dat is de kern van een essay:

In the best nonfiction, it seems to me, you’re always made aware that you are being engaged with a supple mind at work. The story line or plot in nonfiction consists of the twists and turns of a thought process working itself out.’

Heel anders dan bij fictie:

‘In the traditional stort story or novel, a fictive space is opened up that allows you, the reader, to disappear into the action, even to the point of forgetting you are reading.’

Echt goed te scheiden lijken fictie en nonfictie niet.

Ook in nonfictie, zegt Lopate, moeten we dramatiseren. Want het probleem bij essays is dat we niet weten wie er spreekt. Om dat duidelijk te maken..

..’the writer needs to build herself into a character.’

En dit is interessant:

.. I ‘am inclined to think that what stands in the way of most personal writing is not technique but psychology; what’s needed is the emotional preparedness and the generosity, if you will, to be honest and open to exposure.’

Voor personal writing lees: bloggen.

‘The fledgling personal writer may be torn between two contrasting extremes:

a. ‘I am so weird that I could never tell on the page what is really secretly going on in my mind.’
b. ‘I am so boring, nothing ever happens to me out of the ordinary, so who would want to read about me?’

Both extremes are rooted in shame, and both reflect a lack of worldliness. The first response (‘I am so weird’) exaggerates how isolated one is in those ‘wicked, wicked thoughts of mine’, to quote Nietzsche, instead of recognizing that everyone has strange, surreal, or immoral notions. The second response (‘My life is so boring and I’m so boring’) requires a reeducation so that one can be brought to acknowledge just those moments in the day, in our loves and friendships, in our family dynamics, in our historical epoch, in our interactions with the natural world, that remain genuinely perplexing, vexing, uncanny, luminous, unresolved.’

Kijk nou.

Blogs zijn gewoon essays. Short-sprint personal essays.

De schrijver is ‘honest and open to exposure’, hoewel hij zichzelf ook ‘into a character’ moet veranderen.

Lopate geeft zelfs aan hoe vér je mag gaan in het verzwijgen:

‘Some exaggeration for comic effect is of course permissible, as well as some suppression of one’s more conventional tendencies for the sake of argument.’

Een mooi vak

Essayist.