Zakelijk bloggen: hoe verschilt ’t van romanschrijven, journalistiek, copywriting?

People tend to look at successful writers, writers who are getting their books published and maybe even doing well financially, and they think that they sit down at their desks every morning feeling like a million dollars, feeling great about who they are and how much talent they have and what a great story they have to tell; that they take in a few deep breaths, push back their sleeves, roll their necks a few times to get all the cricks out, and dive in, typing fully formed passages as fast as a court reporter.

Dat zegt Ann Lamott in haar beroemde boek over schrijven, Bird by Bird. En ja. Het klopt. Niemand weet precies wat hij doet als hij schrijft.

Ook Grote Schrijvers niet

Omdat ons brein (goddank) nog altijd te gecompliceerd is en niet na te bouwen. Omdat de werking van ons onderbewuste zich koppig aan de controle van de Wetenschap en de Overheid onttrekt. (Hoewel er altijd onnozele zielen zijn die denken dat we de Wetenschap een handje moeten helpen. Arnon Grunberg bijvoorbeeld.)

Dus basically is het zo: de Grote Schrijvers gaan zitten, zetten hun iMac aan en vier uur later ligt er een tekst. Niet fully formed. Maar toch. En als ze hem een jaar later herlezen denken ze: ‘Gottegot. Hoe komt ‘ie erop.’

Lamott schrijft romans en geeft les in schrijven. Romans schrijven

Over haar eigen romans: ik had nog nooit iets van haar gelezen. En Bird by Bird heb ik pas half uit. Maar zodra ik deze post klaar heb ga ik al haar boeken op mijn Kindle laden. Ze staat nú al in mijn rijtje favoriete auteurs, naast Ann Tyler en Alice Munro. Want ze heeft een warme persoonlijkheid. Vol compassie. En zelfspot. Scherp. Inconsequent. Assertief.

Ze is uitdagend:

Preoccupation with self is good, as is a tendency towards procrastination, self-delusion, darkness, jealousy, groveling, greediness, addictiveness. They shouldn’t be too perfect. […] I like [my friends] to be mentally ill in the same sorts of ways that I am; for instance, I have a friend who said one day, ‘I could resent the ocean if I tried,’ and I realised that I love that in a guy.

Ze is geestig:

Now, Muriel Spark is said to have felt that she was taking dictation from God every morning – sitting there, one supposes, plugged into a Dictaphone, typing away, humming. But this is a very hostile and aggressive position. One might hope for bad things to rain down on a person like this.

Ze stelt verrassende vragen:

What would be the first thing [your characters] stopped doing if they found out they had six months to live?

En Bird By Bird, tenslotte, is een persoonlijk mengsel van van alles tegelijk: schrijven, romanschrijven, het leven en waartoe wij op aarde zijn. Net zo chaotisch als onze eigen gedachten. Waar heldere inzichten snel weer plaats maken voor nieuwe problemen. Of dezelfde problemen, in een nieuw jasje. Waar we tegenstrijdige dingen geloven. Waar we willen wat we ontkennen, enzovoorts: onze hersenen zijn nu eenmaal een gebouw met vele verdiepingen, en op elke verdieping spelen zich gelijktijdig een heleboel processen af. Ongezien.

Het huis van Lamott is een heerlijk huis om op bezoek te zijn.

Maar een roman schrijven op haar manier?

Lamotts advies: schrijf, schrijf, schrijf tot je onbewuste met iets moois komt. Herschrijf, gooi je hele boek weg, of herorden de hoofdstukken. Ga free writen, hou vol, er komt vanzelf wat. Dialogen nemen eigen wendingen, bijfiguren willen de hoofdrol spelen. Probeer het uit, experimenteer, gooi weer weg als het niks wordt.

Haar methode is gebaseerd op het uitbundig vrijmaken van werkruimte voor het onbewuste. De bewerkelijke methode, zeg maar. Hij werkt voor Ann Tyler. Hij werkt voor Alice Munro. Hij leidt tot character driven romans: het plot speelt een tweede rang. Of een derde. Hij rammelt soms behoorlijk. In de verhalen van Munro is niet altijd duidelijk waarom ze hier beginnen, of daar ophouden. Bij de romans van Tyler vraag je je weleens af of ze niet evengoed op de helft hadden kunnen eindigen.

Maar dáár lees je ze niet voor. Je leest die vrouwen omdat ze superieure observators zijn. Omdat hun boeken zó op het echte leven lijken (maar dan van iemand anders) dat je je nieuwsgierigheid naar de volgende rake gedachte van hun hoofdpersonen niet kunt bedwingen.

Het is niet het soort schrijven waar ik het hier meestal over heb.

Je hebt verschillende soorten schrijven

Creatief (romans bijvoorbeeld). Informatief (zeg: studieboeken). Commercieel (reclame). Journalistiek (een mix). Bloggen (een mix).

Natuurlijk is het allemáál schrijven. Denken op papier. Dus duidelijkheid staat voorop, in welk genre dan ook. (Expres-ingewikkeld schrijven is een teken dat je niks te zeggen hebt. Mensen die expres-ingewikkelde boeken lezen zijn vrijwillige zandeters.)

En elke schrijfster, journalist, blogger, reclamevrouw, toneelschrijver put uit dezelfde technieken: een heldere setting, eenheid van tijd, plaats en handeling per scène, karakterisering, dialoog. Opdelen van het verhaal in partjes. Op tijd introduceren van achtergrondinformatie. De nadruk vestigen op kernonderwerpen. Détails en feiten leveren voor de onderbouwing.

Maar de opbouw verschilt enorm

Een journalist begint met de eerste zin van zijn verhaal. Dat is zijn invalshoek. Hij denkt diep na voor hij die schrijft, want vandaar ontrolt het verhaal zich vanzelf. Voor een kort stuk heeft hij geen opzet nodig. Schrijven en redigeren gaan bijna gelijktijdig.

Een reclameschrijver bedenkt een psychologische invalshoek die de lezer midden in het gezicht raakt. Daarna zoekt hij er de juiste woorden bij. En de juiste features en benefits. Het is een kwestie van passen en meten. Bij een goede copywriter gaat weinig spontaan.

Een schrijver van een studieboek maakt een heldere opzet. Die kan hij vervolgens paragraaf voor paragraaf invullen. Kriskras, als het moet. Volkomen gepland.

Een schrijver van een detective bedenkt een plot, en bedenkt vervolgens hoe hij hem achterstevoren kan opdienen. Hij maakt een puzzel, en berekent dan hoe hij ons er zo weinig mogelijk stukjes van kan geven per hoofdstuk. Net genoeg om ons te laten doorlezen. Hij werkt behoorlijk gestructureerd, vergeleken met een schrijver als Lamott.

Een romanschrijfster als Lamott laat het verhaal zichzelf vormen, op de tast, vanuit haar onderbewuste. De structuur komt gaandeweg, uit zichzelf, en door veel schaven achteraf. Een tijdrovende methode die niet altijd resultaat oplevert.

En wat voor soort schrijven is zakelijk bloggen?

Voor mij staat bloggen ergens tussen copywriting, journalistiek en romanschrijven. Een ideaal blog biedt leesplezier én informatie. Qua format lijkt het nog het meeste op het feuilleton – met afleveringen op geregelde tijden. Er is alleen geen plot. Wat dat betreft lijkt een blog weer meer op een serie ontmoetingen met een vriend: elke keer hoor je een stukje van zijn levensverhaal. Real time.

Goede zakelijke blogs leveren de lezers vooral óók nuttige informatie. Met bronnen.

En net als bij een roman moet je de verteller aardig vinden. Hij moet een beetje op je lijken. Zij moet dingen zeggen die jij ook denkt. Als je de blogger niet vertrouwt, kan hij net zo goed ophouden. Of als ze zich op de vlakte houdt, als ik geen idee heb wie degene is die schrijft. Kijk, daar zijn Lamott en ik het alweer eens:

Having a likeable narrator is like having a great friend whose company you love, whose mind you love to pick, whose running commentary totally holds your attention, who makes you laugh out loud, whose lines you always want to steal. When you have a friend like this, she can say, ‘Hey, I’ve got to drive to the dump in Petulama – wanna come along?’ and you honestly can’t think of anything you’d rather do.

 

Anne Lamott: Bird by Bird: Some Instructions on Writing and Life
Alice Munro: Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage: Stories of 18 verhalen, gratis online.
Anne Tyler: The Amateur Marriage